Στην Πινακοθήκη Κωνσταντίνου Ξενάκη

Ενθύμιο της συνάντησής μας στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Σερρών-Πινακοθήκη "Κωνσταντίνος Ξενάκης" (16-6-2022), όπου είχαμε την χαρά και το προνόμιο να απολαύσουμε την άριστη ξενάγηση της Ελίζας Κουγιουμτζόγλου-Μέγκλα.

 

Παύλος Σκαλτσογιάννης

Ηθική και αισθητική: Πρέπει τα έργα τέχνης να αξιολογούνται επί τη βάσει ηθικών κριτηρίων;

Η αισθητική και η φιλοσοφία της τέχνης (η οποία εμπεριέχεται στην αισθητική)  ανέκαθεν συνεδέετο με την ηθική. Π.χ. ο Σωκράτης (τόσο ο Ξενοφώντειος όσο και ο Πλατωνικός) συνδέει ή και ταυτίζει την αισθητική κατηγορία του ωραίου (η οποία αποτελεί ένα από τα κυριότερα θέματα που απασχολούν την αισθητική) με το «αγαθόν», δηλαδή το ηθικά σωστό . Ένα άλλο παράδειγμα είναι αυτό του Ιμμ. Καντ, ο οποίος συνδέει την αισθητική κατηγορία του υψηλού με την ηθική θεωρία του. [...]

Το ερώτημα όμως που γεννάται από αυτή την σύνδεση είναι γιατί αυτή υπάρχει. Γιατί δηλαδή η αισθητική συνδέεται με την ηθική; Τι σχέση υπάρχει ανάμεσα σε αυτούς τους φιλοσοφικούς κλάδους; Η μεν αισθητική φιλοσοφεί επί του αισθητικού φαινομένου, ενώ η ηθική προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα, «πώς πρέπει να ζει ο άνθρωπος». Τι σχέση υπάρχει ανάμεσα σε αυτές τις θεματικές; Εκ πρώτης όψεως καμία. Η αισθητική δεν φαίνεται να έχει καμία απολύτως σχέση με την ηθική. Γιατί λοιπόν συνεδέθη η μία με την άλλη;

Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι τα αίτια αυτής της συνδέσεως είναι ψυχολογικής υφής. Δηλαδή το ηθικό συνεδέθη με το ωραίο, γιατί υπάρχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά στον τρόπο δια του οποίου αντιλαμβανόμαστε το ηθικό και το ωραίο. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι ότι τόσο το ένα όσο και το άλλο μας ελκύουν, μας ευχαριστούν και επίσης, ό,τι κρίνουμε πως είναι ηθικό και ωραίο, προβάλλει στον νου μας την αξίωση να έχει καθολική ισχύ . Εξ αιτίας αυτών των κοινών χαρακτηριστικών ο ανθρώπινος νους έχει την τάση να προσωποποιεί το ηθικό ως κάτι που είναι ωραίο  και αντιστρόφως, έχει την τάση να δίνει ηθικό περιεχόμενο σε ό,τι είναι ωραίο .

Επίσης η αισθητική συνεδέθη με την ηθική λόγω της στρατευμένης τέχνης. θεωρήθηκε δηλαδή ότι τα έργα τέχνης πρέπει να είναι στρατευμένα στην υπηρεσία ενός ηθικού σκοπού∙ ότι δηλαδή πρέπει να εκθειάζουν και να διαδίδουν στο κοινό τους κάποια ηθική, θρησκευτική ή πολιτική ιδεολογία.

Στον χώρο της αισθητικής τα στρατευμένα έργα τέχνης άλλοτε θεωρήθηκαν ως τα μόνα γνήσια, ενώ άλλοτε υπεστηρίχθη η ακριβώς αντίθετη άποψη∙ ότι δηλαδή αυτού του είδους τα έργα είναι ανάξια του τιμητικού τίτλου της τέχνης, δεν πρέπει να αποκαλούνται «έργα τέχνης» και τούτο διότι υποβαθμίζουν την τέχνη, αφού την μεταβάλλουν σε όργανο για την προώθηση κάποιων σκοπών. [...]

Η αξιολόγηση του έργου τέχνης δεν γίνεται και δεν πρέπει να γίνεται με βάση το εάν και κατά πόσον το θέμα του μας βρίσκει σύμφωνους από ιδεολογική άποψη, αλλά με βάση τον τρόπο με τον οποίο ο καλλιτέχνης έχει χειρισθεί το όποιο θέμα του. Αυτός ο τρόπος, δηλαδή το ύφος του έργου τέχνης, αποκαλύπτει το εάν αυτό διαθέτει ή δεν διαθέτει καλλιτεχνικές αρετές. Και αυτές δεν είναι μόνο η τεχνική αρτιότητα ή η μορφική τελειότητα του έργου τέχνης, όπως πίστευαν οι εστέτ, αλλά είναι και η πίστη του καλλιτέχνη στο όποιο θέμα χειρίζεται, η ειλικρίνεια με την οποία εκφράζει τα συναισθήματά του, η αδήριτη υπαρξιακή του ανάγκη να εκφρασθεί. Με μια λέξη, είναι η αλήθεια του έργου τέχνης . Το αξίωμα «η τέχνη για την τέχνη» μπορεί να θεωρηθεί έγκυρο στις μέρες μας, εφ’ όσον εκληφθεί ως αίτημα για την αξιολόγηση των έργων τέχνης επί τη βάσει ενδοκαλλιτεχνικών και όχι εξωκαλλιτεχνικών κριτηρίων∙ ενδοκαλλιτεχνικά κριτήρια δε είναι οι προαναφερθείσες καλλιτεχνικές αρετές του έργου τέχνης και εξωκαλλιτεχνικά κριτήρια είναι τα πάσης φύσεως ιδεολογικά κριτήρια. Η ηθική λοιπόν, πρέπει να συνεχίσει να παραμένει εκτός του χώρου της αισθητικής στο θέμα της αξιολογήσεως των έργων τέχνης.

Reunion / 10η Συνάντηση (9/4/2022)

 Στου Μανώλη την ταβέρνα

9η Συνάντηση (16/3/2022)

 

Γιάννης Ρίτσος-Χρήστος Λεοντής-Νίκος Ξυλούρης, Και να αδερφέ μου

Η Ζαχαρούλα Τζίνη εισηγήθηκε το θέμα: Αναζητώντας ... "το ωραίο από τα πρώτα βήματα της ζωής".

Η Χριστίνα Μπούρα εισηγήθηκε το θέμα: Το ωραίο όπως αποκαλύπτεται από τον κ. Ιωάννη Γ. Τσάτσαρη.

Ο Νικόλας Έξαρχος συντόνισε τις εισηγήσεις και την συζήτηση.

Αξιολόγηση και Highlights

Ραντεβού στις 9/4/2022 για το διά ζώσης συμπόσιό μας.

8η Συνάντηση (9/3/2022)

 

 

Simon & Garfunkel, The Boxer                 Simon & Garfunkel, The Sound of Silence

Η Βασιλική Κανδύλα εισηγήθηκε το θέμα: Το ωραίο στην σύγχρονη εποχή και ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Ο Θεολόγης Ανδρονίδης εισηγήθηκε το θέμα: Το Ωραίο και η Βιολογία

Η Χριστίνα Μπούρα συντόνισε τις εισηγήσεις και την συζήτηση.

Γυναίκα!

 

Οδυσσέας Ελύτης

ADAGIO

Έλα μαζί να διαφιλονικήσουμε απ’ τον ύπνο το νωχελικό προσκέφαλο που πλέει στο διπλανό φεγγάρι. Ατρικύμιστα κεφάλια και τα δυο μαζί λικνιστικά γλιστρώντας να γεμίσουμε την αμμουδιά με φύκια ή
άστρα. Γιατί πολύ θα 'χουμε ζήσει από τα δάκρυα τη μαρμαρυγή και θ’ αγαπούμε τη σωστή γαλήνη.

Άγγελοι αν δεν είναι οι άγγελοι μ’ άσωτα βιολιά ν' αναρριπίζουν τις νυχτιές μ’ αίολα φώτα και ψυχές καμπάνες! Φλάουτα ν' αγεροδρομούν πόθους ανάλαφρους, ανάγερτους. Φιλιά τυραννισμένα ή φιλιά
μαργαριτάρια σε κουπιά νερόβια. Και πιο βαθιά μες στ’ αναμμένα φραγκοστάφυλα, σιγά σιγά τα πιάνα της ξανθής φωνής, οι μέδουσες που θα μας κρατήσουν το ταξίδι αργόπρεπο. Στεριές με λίγα, με συλλογισμένα δέντρα.

Ω έλα μαζί να ιδρύσουμε τα όνειρα, έλα μαζί να δούμε τη γαλήνη. Δε θα 'ναι πια στον έρημο ουρανό παρά η καρδιά που βρέχεται απ’ την πίκρα παρά η καρδιά που βρέχεται απ’ τη γοητεία, δε θα 'ναι παρά η
καρδιά που ανήκει στον δικό μας έρημο ουρανό.

Έλα στον ώμο μου να ονειρευτείς γιατί είσαι μια γυναίκα ωραία. Ω είσαι μια γυναίκα ωραία. Ω είσαι ωραία. Ωραία.

Προσανατολισμοί (1941)

Οδυσσέας Ελύτης, Το μήνυμα (1968)

Η γυναίκα στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι

7η Συνάντηση (2/3/2022)

 

Συνάντηση δύο Ουκρανών δημιουργών: του μουσικού Yevhen Stankovych (1942-) και του εικαστικού Ivan Stepanovych Marchuk (1936-) (επιλογή Γ. Αποστολίδη)

Συνέχεια της συζήτησης πάνω στην εισήγηση του Ανδρέα Γκένιου: 20ος αιώνας: η επινόηση του ωραίου.

Ο Λουκάς Κασιάρας εισηγήθηκε το θέμα: Το κάλλος ως υπερβατική κοινωνία με το Θείο (με άξονα τη Βυζαντινή μουσική και αγιογραφία).

Ο Νίκος Έξαρχος διερεύνησε τις προτιμήσεις/επιλογές μας μέσα από το ερωτηματολόγιο: Ακούμε αναζητώντας το ωραίο! 

Τον συντονισμό της εισήγησης και των συζητήσεων είχε ο Θεολόγης Ανδρονίδης. 

6η Συνάντηση (23/2/2022)

 

Garbarek Jan, Officium (επιλογή Γιώργου Αποστολίδη)

Δημήτρης Ευθυμόπουλος, πρόεδρος του Δ.Σ. 

του Συλλόγου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Σερρών, 22/2/2022

Η Μαρία Παπαδημητρίου εισηγήθηκε το θέμα: Το Ωραίο στο τραγούδι

Ο Ανδρέας Γκένιος εισηγήθηκε το θέμα: 20ος: αιώνας η επινόηση του ωραίου

Viola Bill, The Lovers, 2005

Ο Νικόλας Έξαρχος συντόνισε τις εισηγήσεις και την συζήτηση.

Νίκος Θέμελης, Η Αναζήτηση [Η αφήγηση του δάσκαλου, σ. 353-358]

 

Νίκος Θέμελης

Η Αναζήτηση 

Η αφήγηση του δάσκαλου, σ. 353-358

        Ωστόσο, το μεγάλο χάρισμά της, που ξεπερνούσε κι αυτήν ακόμη τη μαγεία, ήτανε άλλο, δοσμένο από το Θεό, τη φύση, τους μάγους και τ’ αηδόνια όλης της πλάσης. Ό,τι μπορούσαν κι ό,τι είχανε να δώσουν, της το 'χαν αποθέσει εκεί. Εκεί ακτινοβολούσε η ζωή της, η δημιουργία της, η έκφρασή της και η επικοινωνία της, ο κόσμος της χωρίς αρχή και τέλος. Εκεί επάνω τύλιγε και ξετύλιγε τις σκέψεις της, ύφαινε τις επιθυμίες της, τις ελπίδες της, τα παραμύθια της, πότιζε τα βότανα για το χθες και το κουράγιο για την επομένη. Όλα αυτά ήτανε ή γινόντουσαν ένα και βγαίνανε ή φτιαχνόντουσαν απ’ τη φωνή και το τραγούδι της, σαν όπιο που έκανε τον Νικολή-εφέντη να τα χάνει κι εμένα από τη δεύτερη κιόλας φορά δούλο δικό της. Συνέχεια    (Πρόταση Μαρίας Παπαδημητρίου)